ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری
پس اگر میخواهیم علاوه بر گذشتن از منافع فعلی، منافع آینده را نیز از دست ندهیم یا حداقل اصل سرمایه و دارایی‌مان از نابودی محفوظ باشد، باید از ابزارهایی استفاده کنیم که درجه اطمینان ما را از موفقیت سرمایه‌گذاری‌مان بالا ببرد. اگر قصد داریم در یک پروژه کسب و کار تولیدی، خدماتی یا بازرگانی سرمایهگذاری کنیم میتوانیم با یادگیری و به کارگیری روش‌های ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری، به عنوان ابزاری برای تصمیم‌گیری آگاهانه و اصولی در سرمایه‌گذاری‌هایمان عملکرد بهتری داشته باشیم.
در سرمایه گذاری برای راهاندازی یک کسب و کار عملکرد بهتری داشته باشیم
آیا با ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری به عنوان ابزاری قدرتمند برای سرمایهگذاری حرفه‌ای در کسب و کار آشنایی دارید؟
مفهوم ریسک و بازده به عنوان دو عامل مهم در طرح های سرمایه گذاری چیست؟
اهداف و نتایج ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری چیست؟
معیارها و شاخصهای مهم ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری چیست؟
تعریف سرمایه گذاری
سرمایهگذاری در ساده‌ترین حالت گذشتن از منفعتی در زمان حال برای به دست آوردن منافع بیشتر در زمان آینده تعریف شده است. به طور طبیعی همه ما تلاش می‌کنیم که منافع مان از سرمایهگذاری بیشتر شود. نکته پر اهمیت اینجاست که رسیدن به منافع بیشتر در سرمایهگذاری مستلزم به کارگیری ابزارها و مهارت‌هایی است که درجه اطمینان ما را از به دست آوردن بازدهی مطلوب‌مان افزایش دهد. سرمایهگذاری ما زمانی می‌تواند به منافع بیشتر منجر شود که ما از مسیر درست و اصولی انجامش دهیم.
اگر میخواهیم علاوه بر گذشتن از منافع فعلی، منافع آینده را نیز از دست ندهیم یا حداقل اصل سرمایه و دارایی‌مان از نابودی محفوظ باشد، باید از ابزارهایی استفاده کنیم که درجه اطمینان ما را از موفقیت سرمایه‌گذاری‌مان بالا ببرد. اگر قصد داریم در یک کسب و کار تولیدی، خدماتی یا بازرگانی سرمایهگذاری کنیم میتوانیم با یادگیری و به کارگیری روش‌های ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری، به عنوان ابزاری برای تصمیم‌گیری آگاهانه و اصولی در سرمایه‌گذاری‌هایمان عملکرد بهتری داشته باشیم.
ارزیابی سرمایهگذاری؛ ابزاری برای تصمیم‌گیری حرفه‌ای
ما میتوانیم براساس معیارها و شاخص‌هایی به بررسی و مطالعه در مورد طرح سرمایهگذاری بپردازیم. تعریف معیارها و شاخصهای متناسب با سطح پختگی ایده سرمایهگذاری و نوع آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی معیارها و شاخص‌ها عمومی هستند و برخی براساس شرایط و ویژگی‌های مور نظر سرمایه‌گذار می‌تواند تعریف شود. اما فارغ از اینکه معیارهای ما برای ارزیابی چه چیزهایی باشد؛ اصل این موضوع که ما باید معیارهایی را در نظر بگیریم و براساس آن به بررسی و مطالعه در مورد ایده و طرح سرمایهگذاری بپردازیم، پله اول آگاهی در فرایند سرمایهگذاری منطقی و عاقلانه است.
قبل از اینکه به بررسی اهداف ارزیابی بپردازیم لازم است با دو مفهوم بسیار مهم در سرمایهگذاری آشنا شویم؛ ریسک و بازده.
مفهوم ریسک و بازده؛ دو عامل مهم در سرمایهگذاری
ریسک یعنی احتمال به وقوع پیوستن پیامدهای منفی و نامطلوب. ساده‌ترین جمله برای فهم عمیق مفهوم ریسک این جمله است: “چی فکر می‌کردیم چی شد!”. مهمترین چیزی که سرمایه‌گذار باید بداند این است که چه مقدر ریسک‌پذیر است. ریسک‌پذیری در آدم‌‌ها متفاوت است و هر کسی متناسب با تیپ شخصیتی و شرایط و موقعیت خودش باید بداند چه چه میزان ریسک را می‌تواند تحمل کند.
بازده آن چیزی است که از سرمایهگذاری نصیب ما می‌شود و بازدهی مطلوب ما میزان توقع ما از پاداشی است که در ازای گذشتن از منافع فعلی‌مان به دست خواهیم آورد.
رابطه ریسک و بازده
نکته مهم اینجاست که ریسک و بازده با هم رابطه‌ای مستقیم دارند. هر چه سطح ریسک قابل پذیرش ما بیشتر باشد، بازدهی مطلوب ما نیز بالاتر است. اما در عمل هیچ تضمینی نیست که اگر در یک موقعیت سرمایهگذاری با ریسک بالا ورود کنیم، بازده بیشتری نصیب ما شود.
به دست آوردن فهم دقیق از ریسک و بازده و رابطه این دو با هم از حیاتی‌ترین و مهمترین کارهایی است که یک سرمایه‌گذار باید نسبت به آن توجه ویژه داشته باشد.
هدف از ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری
با توجه به این دو مفهوم اکنون بهتر خواهیم فهمید که هدف اصلی از ارزیابی طرح سرمایهگذاری چیست. در قدم اول ارزیابی به ما کمک می‌کند که در مورد انجام یا عدم انجام سرمایه گذاری تصمیم بگیریم و در قدم بعدی در صورتی که تصمیم به انجام گرفتیم، با اندازه گیری شاخص‌ها و معیارها و شناسایی ریسک های سرمایه گذاری به ما کمک می‌کند بهترین سناریو را برای سرمایه گذاری پیدا کنیم تا با کمترین ریسک به بیشترین بازدهی برسیم.
ارزیابی به ما کمک می‌کند تا با نگاهی باز و آگاهانه در مورد سرمایه گذاری تصمیم بگیریم. لازم است بدانیم آنچه در سرمایهگذاری ناآگاهانه از دست می‌دهیم تنها سرمایه مان نیست؛ بلکه زمان، اشتیاق، انرژی و اعتبار ما نیز می‌تواند با یک سرمایه گذاری اشتباه از بین برود. به بیان دیگر ارزیابی یک طرح سرمایه گذاری به عنوان یک ابزار مهم بین ریسک سرمایه گذاری و بازده مورد انتظار تعادل ایجاد می‌کند.
معیارها و شاخصهای مهم ارزیابی طرحهای سرمایه گذاری
بسته به اینکه ایده سرمایه گذاری ما در چه مرحله ای قرار دارد، معیارهای ارزیابی متفاوت خواهد بود. از زمانی که یک ایده شکل می‌گیرد تا زمانی که بتواند به یک کسب و کار تبدیل شود، از منظر راهبردی (استراتژیک) مراحل مختلفی را باید طی کند. با فرض اینکه ایده ما حداقل های ایده کسب و کار را داراست، (به مقاله ارزیابی اولیه ایده مراجعه شود) برخی معیارها و شاخص های مهم که در ارزیابی ایده های کسب و کار مورد توجه است به شرح زیر است:
- حجم واقعی سرمایه گذاری ثابت مورد نیاز راه اندازی طرح
- مقدار واقعی سرمایه در گردش مورد نیاز شروع بهره برداری از طرح
- حداقل ظرفیت اقتصادی
- دوره بازگشت سرمایه (PBP)
- بازدهی سرمایه (ROI)
- نرخ بازدهی داخلی سرمایه گذاری (IRR)
- خالص ارزش فعلی (NPV)
- نقطه سر به سر (BEP)
حجم واقعی سرمایه گذاری ثابت مورد نیاز راه اندازی طرح
راه اندازی هر کسب و کاری عموما نیاز به ایجاد زیر ساخت هایی شامل زمین و ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات، ابزارآلات و تاسیسات، لوازم و تجهیزات اداری و سایر هزینه های قبل از بهره برداری دارد. رسیدن به برآوردی واقعی از هزینه‌های نیازمند اطلاعات دقیق فنی از زیرساخت‌های لازم برای راهاندازی کسب و کار است. تخمین ذهنی و بدون بررسی و برآورد دقیق هزینه‌های سرمایهگذاری ثابت منجر تصمیم‌گیری اشتباه در سرمایهگذاری خواهد شد.
مقدار واقعی سرمایه در گردش مورد نیاز برای شروع بهره برداری از طرح
یک بخش مهم از هزینه های سرمایه گذاری در هر طرح، سرمایه در گردش است. سرمایه در گردش مقدار سرمایه لازم برای پرداخت هزینه های جاری کسب و کار است تا زمانی که از طریق ارائه محصول یا خدمت پول به کسب و کار وارد شود. بسیاری از کسانی که کسب و کاری راه می‌اندازند یا توجهی به این بخش از سرمایه گذاری ندارند یا براورد درستی از هزینه‌ی سرمایه در گردش ندارند. آگاهی از وجود چنین بخشی در سرمایه گذاری و برآورد درست آن می‌تواند از شکست زود هنگام کسب و کار و ایجاد بحران های ناشی از عدم برآورد نقدینگی لازم برای مدیریت هزینه‌های اولیه بهره برداری از طرح جلوگیری کند.
حداقل ظرفیت اقتصادی
یکی از معیارهای مهم که در راه اندازی هر کسب و کاری به خصوص کسب و کار های تولیدی باید مدنظر قرار بگیرد، حداقل ظرفیت اقتصادی است. حداقل ظرفیت اقتصادی مقداری از تولید یا ارائه خدمات است که می‌تواند حداقل شاخصهای مالی مطلوب طرح را براورد کند. که علاوه بر پوشش هزینه‌های جاری کسب و کار، حداقل بازدهی مطلوب مالی را برای کسب و کار ایجاد کند. به عبارت تخصصی حداقل خالص جریان نقدی که باید ایجاد شود تا شاخصهای مالی طرح جذابیت لازم برای سرمایهگذاری را داشته باشد.
دوره بازگشت سرمایه (PBP)
یکی از سوالات مهمی که در ارزیابی طرح باید به آن پاسخ داده شود که یکی از معیارهای مهم ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری است، دوره بازگشت سرمایه است. دوره بازگشت سرمایه در اصل شاخصی است که به ما نشان میدهد گه مدت زمانی طول می‌کشد تا هزینه‌هایی که صرف سرمایهگذاری طرح شده است، برگردد. برای مثال شما 50 میلیارد تومان برای کل طرح سرمایهگذاری می‌کنید. پس از بهره‌برداری از طرح، در سال اول، 7 میلیارد، در سال دوم، 10 میلیارد و در سال سوم، 15 و در سال چهارم 18 میلیارد خالص جریان نقدی است که از عملیات کسب و کار شما باقی می‌ماند. (مجموعا در چهار سال 50 میلیارد تومان) با این تفاسیر چهار سال طول می‌کشد که سرمایه شما بازگردد. (بدون در نظر گرفتن تورم و سایر هزینه فرصت‌های از دست رفته)
بازدهی سرمایه (ROI)
این شاخص به بیانی ساده به ما نشان میدهد که نسبت به مقدار سرمایه ای که در طرح گذاشته‌ایم چقدر بر می‌داریم. فکر کنید برای مشارکت در یک موقعیت سرمایه گذاری به شما پیشنهاد شده است برای دو سال اگر مبلغ 3 میلیارد تومان مشارکت کنید در پایان سال دوم برآورد می‌شود که 6 میلیارد به شما برگردد. نسبت 6 به 3 برابر با 2 خواهد بود یعنی سرمایه شما در دو سال، 2 برابر می‌شود.
نرخ بازده داخلی سرمایه گذاری (IRR)
نرخ بازده داخلی نشان میدهد که خالص جریان نقد سرمایه گذاری (مابه التفاوت ورودی‌ها و خروجی‌‌های نقد پروژه) طی یک بازده زمانی مشخص چه میزان سود اقتصادی به شما خواهد داد. این شاخص را باید با نرخ بازده مطلوب خود مقایسه کنید. اگر نرخ بازدهی مطلوب شما برای یک سرمایه گذاری 30 درصد باشد و نرخ بازده سرمایه گذاری محاسبه شده مساوی یا بزرگتر از آن باشد، این سرمایهگذاری می‌تواند برای شما مطلوب باشد. تعریف تخصصی‌تر نرخ بازده داخلی این گونه است: نرخی که با آن عایدات سرمایه گذاری ارزشی مساوی با میزان سرمایهگذاری شما در طرح دارد. اگر خالص جریان نقد سال هال آتی با نرخ بازده داخلی تنزیل شود، ارزش آن برابر میزان سرمایهگذاری شما در طرح خواهد بود.
خالص ارزش فعلی (NPV)
به بیان ساده این شاخص می‌خواهد به شما نشان دهد، ارزش فعلی آنچه از سرمایه گذاری برای شما باقی می‌ماند نسبت به سرمایه فعلی شما ارزش بیشتری دارد یا نه. برای محاسبه این شاخص تمام جریانات نقدی آتی با نرخ بازده مطلوب شما (نرخ تنزیل) تبدیل به ارزش فعلی می‌شود، و سرمایه اولیه شما از آن کسر می‌شود. اگر عدد مثبت بود یعنی آنچه توقع شما بوده از بازدهی برای سرمایه‌تان محقق خواهد شد و اگر منفی باشد یعنی آنچه به دست می‌‌آورید توقع شما را از بازدهی مورد انتظار برای سرمایهگذاری برآورده نخواهد کرد.
نقطه سر به سر (BEP)
نقطه سر به سر شاخص بسیار مهمی است که باید مورد توجه سرمایه گذاران و صاحبان کسب و کار باشد. این شاخص به ما نشان میدهد در چه نقطه ای از تعداد تولید یا ارائه خدمت، هزینه های شما برابر با درآمدهای شما خواهد بود. فرض کنید شما خط تولید محصولی را راه انداخته‌‌اید که ظرفیت سالانه آن یک میلیون واحد از یک محصول است. نقطه سر به سر به ما می‌گوید در چه نقطه‌ای هزینه های جاری شما با درآمد شما برابر خواهد بود. مثلا نقطه سر به سر خط مفروض 400000 واحد است. یعنی اگر کمتر از 400,000 واحد تولید کرده و به فروش برسانید درآمد شما از هزینه های تولید آن 400 هزار واحد کمتر است. اگر بتوانید بیش از این تولید کنید تازه وارد فاز سوددهی خواهید شد. برای اینکه درک کاملی از مبنای محاسبه و مفهوم این شاخص داشته باشید باید در مورد هزینه‌های ثابت و متغیر. فروش و ظرفیت اسمی و عملی در محاسبات اقتصادی طرح سرمایهگذاری بیشتر مطالعه کنید.
جمع بندی
در این مقاله پس از تعریف ارزیابی طرحهای سرمایهگذاری به عنوان یک ابزار که برای تصمیم‌گیری در مورد سرمایه گذاری به تعریف دو مفهوم مهم ریسک و بازده پرداخته شد و از دریچه تعریف این دو مفهوم و رابطه آنها با هم، به اهداف و اهمیت ارزیابی طرحهای سرمایه گذاری پرداخته شد. سپس معیارها و شاخصهای مهمی که به کمک آنها طرحهای سرمایه گذاری، بررسی و ارزیابی پرداخته شد و سعی شد با بیانی ساده مفهومی این معیارها و شاخص‌ها توضیح داده شود. آشنایی با فرایند ارزیابی و به کارگیری معیارها و شاخصهای ارزیابی سهم مهمی در افزایش موفقیت شما در سرمایه‌‌‌گذاری‌‌ها خواهند داشت.
اگر در این محتوا سوال یا نظری دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه همین مقاله با ما به اشتراک بگذارید، کارشناسان پادکست ایده پزی در اسرع وقت پاسخگوی شما هستند.
دیدگاهتان را بنویسید